Boekrecensie Voor Het Tijdschrift Systeemtherapie 2024/3

Uitgelezen. Samen in beweging. Een werkwijzer voor therapeuten. Psychomotorische systeemtherapie

Marcel Simons, Jolanda Degen-Hofman, Karen Huis in ’t Veld, Fred van Henten en Martin van den Blink (2023). Uitgegeven in eigen beheer. pp. 119

Op een zachte pistachegroene boekomslag bengelt een mobiel van wolvilten drumstokken. De titel loopt er schuin opwaarts over, als een Zweedse bank: Samen in beweging. Een vrouw, een man, twee jonge kinderen en een baby zoeken een evenwicht. Een uitdaging, als je ziet hoe de oudste zoon ondersteboven, drumstok in zijn knieholtes, rondzwiert. Een blonde hond en een lekker vette rosse kat houden het gezin mee in evenwicht. Ik herinner me hoe de mobiel tijdens de opleiding systeemtherapie als metafoor toonde hoe in een gezinssysteem alles met alles verbonden is. Elke beweging, windvlaag, beving heeft gevolg voor het geheel. Het idee is niet nieuw: Virginia Satir (1916-1988), een van de grondleggers van gezinstherapie, zag het al: de onderlinge afhankelijkheid, de wederzijdse beïnvloeding in de bewegingen en de trillingen. Ieder zit op zijn eigen drumstok, hangt aan zijn eigen touwtje op een eigen hoogte, maar de gezinsleden vormen wel samen het geheel. In een mobiel in evenwicht vindt iedereen zijn plek, veilig, zichzelf en verbonden, en toch ontvankelijk voor onvoorspelbaarheid. 

Hoe je nooit te vervelen: ik vind het zo heerlijk te lezen hoe onze professie, systeemtherapie, zich eindeloos leent om te verbreden, te verdiepen, uit te rijpen en door te rijpen, nieuwe horizonten te verkennen. Systeemtherapie en Psychomotorische therapie samen bengelend aan een mobiel, nieuwsgierig op zoek naar openheid en balans. Deze verrijkende integratie kort Simons liefdevol af tot PMST (psychomotorische systeemtherapie). Het leidt tot een aansprekende, laagdrempelige en veelal kortdurende werkwijze binnen de jeugdzorg. 

Doorheen het boek gaan gezinnen en twee therapeuten met een andere focus (psychomotorische- en systeemtherapie, beweging versus relaties) op zoek naar dat veilige evenwicht. Ze trekken samen de gymzaal in: de mobiel in actie. Balanceren op een skippybal, kegels roven, geblinddoekt een parcours lopen en zo observeren wat er zich aandient, waarop één van gezinsleden vaststelt: ‘Nu gebeurt het weer, zo gaat het thuis ook vaak’. Wat familietherapeut Minuchin (1921-2017) een ‘enactment’ noemde, maakt het mogelijk om (hardnekkige en vastzittende) relatiepatronen en interacties bespreekbaar te maken én in het hier en het nu te bewerken.  

Martin van den Blink, voormalig docent PMT Hogeschool Windesheim (Psychomotorische Therapie en Bewegingsagogie), vatte het idee op om dit boek te schrijven. Marcel Simons, systeemtherapeut, GZ-psycholoog en supervisor (NVRG) bracht als redacteur vervolgens vijf collega’s samen om het idee uit te werken en de kracht van PMST: Jolanda Hofman, Karen Huis in 't Veld, Eric Kuhlmann, Fred van Henten en van den Blink. Ze namen elk een of meerdere hoofdstukken voor hun rekening. 

De auteurs zijn psychomotorische therapeuten enerzijds en systeeemtherapeuten anderzijds. PMT focust op lichaamsbeleving en bewegingsgedrag. Door sport en spel komt iemand letterlijk in beweging en staat hij stil bij zijn ervaringen: herkennen, verwoorden, begrijpen, delen, uitdrukken. Cliënten experimenteren al bewegend om tot nieuwe ervaringen, belevingen, inzichten en gedrag te komen. Ook buiten de gymzaal. Want dat is het idee, dat wat op de skippybal gebeurt, geëxtrapoleerd wordt naar thuiscontexten. 

Klimtouwen, valmatten, een turnpaard… een gymzaal nodigt vanzelf uit om te rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan. Er komt beweging. Of juist niet. En daar kunnen we het over hebben. Er worden spontaan nieuwe mogelijkheden gecreëerd om ouders en kinderen met hun veerkracht en uitdagingen weer en/of anders met elkaar te verbinden en zo ontwikkeling op gang te brengen. Er kan weer plezier in het samenzijn ontstaan, en het begrip voor elkaar en de communicatie kunnen verbeteren.

Met heldere praktijkvoorbeelden- je ziet het zo voor je - wordt geïllustreerd hoe hulpvragen vertaald worden naar concrete activiteiten in de turnzaal en hoe het gezin kan ontdekken en ervaren wat antwoorden kunnen zijn op vragen waarvoor zij hulp zoeken.

Aan het woord ‘werkwijze’ (de manier waarop men te werk gaat) plakt Simons de letter ‘r’ in de ondertitel. Achteraan in het boek zijn een aantal YouTube filmpjes te vinden met QR-code die de oefeningen in beeld brengen. Creatief, speels en lichtvoetig, woorden die zowel bij PMST als bij dit boekje passen. 

Jasmien Peeters is filosoof, systeemtherapeut en (EFT) relatietherapeut. Ze werkt voor Duet relatiebemiddeling en in haar eigen praktijk. E-mail: jasmien@focus-op-verbinding.be